ปริวัฏฏสูตร
ทรงตรัสรู้อุปาทานขันธ์ตามแนวอริยสัจ
สาวัตถี : พระพุทธองค์ทรงแสดงธรรมแก่ภิกษุทั้งหลายด้วยเรื่องอุปาทานขันธ์ 5 ที่ทรงตรัสรู้ว่า ถ้าไม่ทรงรู้ยิ่ง(อพฺภญฺภาสึ) ซึ่งอุปาทานขันธ์ 5 ครบ 4 วงรอบ(ปริวัฏ) ตามความเป็นจริง ก็จะไม่ทรงยืนยันว่าได้ตรัสรู้สัมมาสัมโพธิญาณอันยิ่งยวด
4 วงรอบที่ทรงรู้ยิ่งนั้นคือ ทรงรู้ยิ่งซึ่งรูป เวทนา สัญญา วังขาร วิญญาณ ว่าเป็นอะไร ว่าอะไรเป็นความเกิด ว่าอะไรเป็นความดับ ว่าอะไรเป็นวิธีปฏิบัติ(ปฏิปทา)ให้ถึงความดับแห่งรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ
แล้วทรงแจกแจงตามลำดับว่า อุปาทานขันธ์ 5 แต่ละอย่างคืออะไร อะไรคือความเกิด อะไรคือความดับ อะไรคือวิธีปฏิบัติให้ถึงความดับแห่งอุปาทานขันธ์เหล่านั้น ดังนี้
รูป ได้แก่มหาภูตรูป 4 และอุปาทายรูป 4
รูปเกิดขึ้นเพราะมีอาหาร(ปัจจัย)
รูปดับเพราะอาหารดับ
วิธีปฏิบัติให้ถึงความดับแห่งรูป คืออริยมรรคมีองค์ 8
เวทนา ได้แก่เวทนา 6 คือ 1.เวทนาเกิดจากจักขุสัมผัส 2.เวทนาเกิดจากโสตสัมผัส 3.เวทนาเกิดจากฆานสัมผัส 4.เวทนาเกิดจากชิวหาสัมผัส 5.เวทนาเกิดจากกายสัมผัส 6.เวทนาเกิดจากมโนสัมผัส
เวทนาเกิดเพราะมีผัสสะ
เวทนาดับเพราะไม่ทีผัสสะ
วิธีปฏิบัติให้ถึงความดับแห่งเวทนา คือ อริยมรรคมีองค์ 8
สัญญา ได้แก่สัญญา 6 คือ 1.รูปสัญญา 2.สัททสัญญา 3.คันธสัญญา 4.รสสัญญา 5.โผฏฐัพพสัญญา 6.ธัมมสัญญา
สัญญาเกิดขึ้นเพราะมีผัสสะ
สัญญาดับก็เพราะไม่มีผัสสะ
วิธีปฏิบัติให้ถึงความดับแห่งสัญญา คือ อริยมรรคมีองค์ 8
สังขาร ได้แก่เจตนา(สัญเจตนา) 6 คือ 1.รูปสัญเจตนา 2.สัททสัญเจตนา 3.คันธสัญเจตนา 4.รสสัญเจตนา 5.โผฏฐัพพสัญเจตนา 6.ธัมมสัญเจตนา
สังขาร(เจตนา)เกิดขึ้นเพราะมีผัสสะ
สังขาร(เจตนา)ดับก็เพราะไม่มีผัสสะ
วิธีปฏิบัติให้ถึงความดับแห่งสังขาร(เจตนา) คือ อริยมรรคมีองค์ 8
วิญญาณ ได้แก่วิญญาณ 6 คือ 1.จักขุวิญญาณ 2.โสตวิญญาณ 3.ฆานวิญญาณ 4.ชิวหาวิญญาณ 5.กายวิญญาณ 6.มโนวิญญาณ
วิญญาณเกิดขึ้นเพราะนามรูปเกิด
วิญญาณดับก็เพราะนามรูปดับ
วิธีปฏิบัติให้ถึงความดับแห่งวิญญาณ คือ อริยมรรคมีองค์ 8
ตรัสว่า เมื่อสมณะหรือพราหมณ์รู้ยิ่งซึ่งอุปาทานขันธ์ 5(แต่ละอย่าง)ครบ 4 วงรอบ(ตามแนวอริยสัจ 4)แล้ว ปฏิบัติเพื่อหายติด(นิพพิทา) เพื่อหมดใคร่(วิราคะ) เพื่อดับอุปาทานขันธ์ ได้ชื่อว่าปฏิบัติดี ผู้ปฏิบัติดีแล้วได้ชื่อว่าหยั่งลงในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้หลุดพ้นแล้วเพราะหายติด เพราะหมดใคร่ เพราะดับ เพราะไม่ถือมั่นในอุปาทานขันธ์ เป็นผู้มีกำลังสามารถเป็นของตน(เกพลิโน) ไม่มีการเวียนมาเกิดอีกต่อไป
สาธุ
ของทุกท่านจงพิจารณาธรรมนี้ ให้เห็นจริงเถิด
สำหรับผู้ปฏิบัติธรรม ถึงจุด ๆ หนึ่งท่านจะมองสิ่งที่เกิดขึ้นเป็น "อริยสัจ 4"
